191121 "ออกเดินทาง" วัดสุวรรณารามวรวิหาร และ พระราชนิเวศน์มฤคทายวัน

       ในวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562 มีโอกาสได้ไปทัศนศึกษาที่วัดสุวรรณารามวรวิหารและพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน โดยการท่องเที่ยวศึกษาดูงานในครั้งนี้ทำให้ได้รับประสบการณ์ ความรู้ และความประทับใจต่อสถานที่ที่สามารถนำมาเป็นตัวอย่างในการทำงานในอนาคตหลายอย่างด้วยกัน

วัดสุวรรณารามวรวิหาร

       พื้นที่ที่ประทับใจที่สุดภายในบริเวณวัดสุวรรณารามราชวรวิหาร คือ ภายในของศาลาการเปรียญ

รูปด้านภายนอกของศาลาการเปรียญวัดสุวรรณารามราชวรวิหาร

       จากพื้นที่ภายนอกที่ร้อนอบอ้าว เดินทางเข้าสู่ภายในศาลาการเปรียญที่มีความมืดและร่มเย็นกว่า มีความแตกต่างระหว่างแสงของพื้นที่ภายในกับภายนอกอย่างชัดเจน

       เมื่อเข้ามาจะสามารถมองเห็นเสาที่เรียงรายไปสู่พระพุทธรูปตรงกลาง โดยเสานี้ช่วยในเรื่องของการแบ่งพื้นที่ ทำให้เกิดพื้นที่ตรงกลางที่มีความโดดเด่นและเป็นสาธารณะกว่า ในขณะที่บริเวณด้านข้างเสาที่ติดกับช่องเปิดจะให้ความรู้สึกที่เป็นส่วนตัวกว่า ด้วยลักษณะของพื้นที่ที่เล็กว่าและมืดกว่า เมื่อนั่งชิดติดผนัง จึงให้ความรู้สึกเป็นส่วนตัวกว่า

       เสาที่ยาวไปจนถึงฝ้าเพดานมีความสูง แสงด้านล่างบริเวณใกล้คนจึงมีความสว่างกว่าด้านบน ให้ความรู้สึกเหมือนเสาด้านบนค่อย ๆ หายไป ทำให้รู้สึกว่าเสามีความสูง ผู้ที่เข้ามาใช้งานจึงรู้สึกว่าตัวเองตัวเล็ก ทำให้สัมผัสได้ถึงความ "ขลัง" ของภายในศาลาการเปรียญได้เป็นอย่างดี

        ด้วยช่องเปิดที่มีประมาณ 10-15% ของผนัง ทำให้แสงที่ลอดผ่านเข้าสู่พื้นที่ภายในมีไม่มาก แต่ก็ยังเพียงพอต่อการใช้งาน โดยแสงที่ตกกระทบกับพื้นไม้ด้านข้างทำให้เกิดเป็น indirect light ให้แสงสว่างกับพื้นที่ในทางอ้อม ไม่ส่องถึงผู้เข้าใช้งานอาคารโดยตรง ทำให้เกิดความรู้สึกที่เย็นสบายเมื่อเข้ามาสู่อาคาร

       นอกจากนี้ ตำแหน่งของช่องเปิดยังถูกกำหนดไว้ให้พอดีกับส่วนบนของร่างกายในเวลานั่งใช้พื้นที่อาคารพอดี ทำให้ลมที่พัดผ่านเข้ามาพัดโดนคนที่นั่งได้อย่างพอดี เป็นตัวอย่างของการออกแบบที่คำนึงถึงลักษณะการใช้พื้นที่ของคนเป็นอย่างดี

       ด้วยลักษณะที่พิเศษเหล่านี้เองที่ทำให้ศาลาการเปรียญวัดสุวรรณารามวรวิหารนี้เป็นตัวอย่างของความพิเศษของสถาปัตยกรรมไทยที่แสดงออกในเชิงลึกมากกว่าเพียงรูปลักษณ์การประดับตกแต่ง แต่แสดงออกถึง space แบบไทย และการให้แสงแบบสถาปัตยกรรมไทยที่มีเอกลักษณ์

พระราชวังมฤคทายวัน

       พระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ตั้งอยู่ที่อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี เป็นที่ประทับแปรพระราชฐานในฤดูร้อนของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว สร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2466 - 2467 โดยมีนายแอร์โกเล มันเฟรดี (Ercole Manfredi) สถาปนิกชาวอิตาเลียนเป็นผู้ออกแบบ หมู่พระตำหนักมีลักษณะทางสถาปัตยกรรมในรูปแบบไทยผสมตะวันตก ตั้งอยู่ริมทะเล โดยขั้นตอนในการก่อสร้างและบูรณะพระราชนิเวศน์มฤคทายวันนั้นมีหลายส่วนที่น่าสนใจ

       ในขั้นตอนการบูรณะ ด้วยความที่เป็นพระราชวังเก่า มีโครงสร้างที่ต่างไปจากการใช้วัสดุปัจจุบัน จึงต้องมีการศึกษาโครงสร้างและวิธีการสร้างเดิมอย่างละเอียดถี่ถ้วน โดยเริ่มจากการอ่านจดหมายเหตุในอดีตเพื่อทำความเข้าใจ ทำให้สามารถรักษาเทคนิคการก่อสร้างแบบเดิมเอาไว้ได้

       การก่อสร้างอาคารทั้งที่อาคารมีขนาดใหญ่และแบ่งเป็นหลายเรือนแต่กลับใช้เวลาในการสร้างเพียง 7 เดือน เป็นที่น่าสนใจในเชิงของเทคนิคการสร้างอาคารในอดีต



      การสร้างอาคารพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน สร้างโดยหลบต้นไม้ใหญ่ที่อยู่ในบริเวณที่ตั้ง อาคารมีระบบการใช้ Grid เป็น modular เสาห่างกัน 3 เมตร ด้วยความที่ก่อสร้างอย่างเป็นระบบนี้ เป็นหนึ่งในปัจจัยที่ทำให้การก่อสร้างในสมัยก่อนมีความรวดเร็ว และทำให้สะดวกต่อการบูรณะบำรุงรักษามากขึ้น ทั้งยังทำให้เกิดการเรียงลำดับความสำคัญ (Hierarchy) แบ่งเป็นฝ่ายหน้า-ใน, ชาย-หญิง ได้อย่างชัดเจน

ความพิเศษอาคารพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน

       - เสาคอนกรีตไม่ได้เสริมเหล็กข้างใน แต่เป็นการใช้เดือยเหล็กยึดที่ปลายเสาเข้ากับโครงสร้างคาน และฐานรากเป็นแบบวางบนดิน ทำให้สามารถประกอบสร้างอาคารได้อย่างรวดเร็ว

       - มีการใช้ระบบ Grid เสาที่ห่างเท่ากันทั้งหมด ทำให้ก่อสร้างได้ง่าย เป็นระบบ และทำให้เกิดมุมมองที่เป็นระเบียบ มองเห็นทะลุถึงกันทั่ว

       - อาคารมีการผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมไทยและสถาปัตยกรรมตะวันตก เนื่องจากผู้ออกแบบเป็นชาวต่างชาติ แสดงออกถึงการก้าวเข้าสู่ยุคโมเดิร์นในสมัยก่อน

       - ในกระบวนการศึกษาอาคาร มีการทดสอบหาสีของอาคารที่แท้จริงโดยใช้วิธีการขูดสีออกทีละชั้นจนถึงชั้นในสุดที่เป็นสีจริง ทำให้เห็นรูปแบบของรสนิยมการใช้สีในอดีต

       - การวางอาคารมีความสัมพันธ์กับต้นไม้ ยกตัวอย่างเช่น มีการสร้างให้ทางขึ้นบันไดตรงกับต้นไม้ด้านหน้า เป็นการสร้างอาคารอย่างเคารพบริบท ไม่ทำลายธรรมชาติ

       จากตัวอย่างทั้งหมดนี้ จะเห็นได้ว่าพระราชนิเวศน์มฤคทายวันเป็นตัวอย่างสถาปัตยกรรมไทยในยุคโมเดิร์นที่มีการผสมผสานระหว่างความเป็นไทยและความเป็นสถาปัตยกรรมตะวันตก และเป็นตัวอย่างเทคนิคการสร้างในสมัยก่อนที่มีความพิเศษและแตกต่างไปจากในปัจจุบัน เป็นความมหัศจรรย์ที่คนในสมัยก่อนสามารถคิดสร้างสรรค์ขึ้นมา เป็นตัวอย่างให้กับคนรุ่นหลังได้ศึกษานำไปใช้งาน

สิ่งที่ได้จากการทัศนศึกษา

- เปรียบเทียบอาคารทั้งสองแบบ

       จากการได้ไปทัศนศึกษาทั้งสองสถานที่ ทำให้ได้ศึกษารูปแบบของสถาปัตยกรรมไทยทั้งแบบไทยประเพณี และสถาปัตยกรรมไทยที่มีการผสมผสานรูปแบบสถาปัตยกรรมตะวันตก เมื่อเปรียบเทียบอาคารทั้งสองแล้ว ทำให้เห็นถึงการออกแบบ space พื้นที่การใช้งานที่ถึงแม้จะมีรูปลักษณ์ต่างกัน แต่ก็ยังมีความคล้ายกันอยู่ ด้วยการที่ตัวอาคารทั้งสองมีการยกสูงจากพื้น มีพื้นที่ใต้ถุนสำหรับการใช้งาน และมีระบบเสาที่เป็นระเบียบ แสงในสถาปัตยกรรมที่อาคารทั้งสองออกแบบให้มีความร่มรื่นและ indirect จึงสามารถสรุปได้ว่า ความเป็นไทยในสถาปัตยกรรมไทย ไม่ได้มีเพียงแต่ลักษณะการประดับตกแต่งอาคารเท่านั้น แต่ความเป็นไทยในสถาปัตยกรรมสามารถแสดงออกได้จาก space การใช้งานที่แสดงถึงวิถีชีวิต และฟังก์ชั่นของคนไทยนั่นเอง